İspanya’da Ulaşım 3

İspanya’da Ulaşım 3

Geçen hafta yayınladığım  yazıdan sonra “bu ne abi, pehlivan tefrikası gibi durmadan uzatıyorsun sadede birden gelmiyorsun” diyenler oldu. Doğrudur. Rahmetli Murat Sertoğlu’nun eski bir pehlivan mahlası altında günlük gazetelerde yayınladığı, efsanevi kırkpınar baş pehlivanlarının arasında geçen yağlı güreş yazılarını çok okudum. Durumu buna bağlıyorum. Bir künde oyununu, pehlivanın künde alıp yenişini rahmetli üç günde anlatırdı merak uyansın ve ertesi gün tefrika okunsun diye.
Merak etmeyin söz veriyorum. İspanya’da Ulaşım konusunu bir ayda bitireceğim!

İspanya da otobüs biletleri ve satış sistemleri
İspanya da tüm otobüs biletlerinin şehiriçi dahil e.bilet  olduğunu ve mali geçerliliği olduğunu öncelikle belirterek devam edelim yazı dizimize. İspanya’da tüm seyahat hizmetlerinin biletlerinin, uçak ve tren dahil  olmak üzere %92’si internet üzerinden ve elektronik ortamda satıldığını belirterek konuya girmek istiyorum. Kağıt bilete ihtiyacınız yok. Bilet çıktınızı, adınızı ve soyadınız söyleyerek veya cep telefonuza gönderilen kare kodu şoföre göstererek otobüse binebiliyorsunuz.

İspanya’da kısa, orta ve uzun mesafelerde otobüste yer varsa rezervasyonunuz olsun olmasın otobüste şoföre para ödeyerek  bilet alabiliyorsunuz. İlk kalkış noktasından itibaren ara duraktan veya mola yerinden otobüse binebilirsiniz. Kısıtlama yok.

Şehirlerarası otobüs biletlerine gelince, işletmelerin web sitelerinden, ulusal ve uluslararası seyahat portallerinden ve tüm yolcu terminellerinde bulunan bilet makinelerinden biletinizi alabiliyorsunuz.
Cep telefonunuzdan oturduğunuz yerde tüm İspanya içinde, uçak, yht,tren otobüs biletlerinizi alabiliyor, seyahat planlaması yapabiliyorsunuz.

Otobüs ulaşımı için ALSA, MONBUS, ile alternatif olarak, küçük otobüs şirketlerinin çoğunu da içeren çok kullanışlı bir portal olan MOVELLİA’yı kullanabiliyorsunuz. Bunun dışında hava limanı, tren garı ve otogarlar da bulunan işletmelerin kendi bilet otomatlarından bilet alabiliyorsunuz. ALSA ve AVAZA  bilet makinaları yaygın olarak kullanılıyor ve terminallerde dikkat çekiyor. Bu makinalar kullanım ve ödeme sistemleri açısından çok kolay ve basit şekilde düzenlenmiş, gideceğiniz yeri tarihi yazıyorsunuz bulunduğunuz saatten itibaren gün içinde tüm seferleri sıralıyor ve seferlerle ilgili tarifeyi kağıt çıktı olarak alabiliyorsunuz. Gece yolculuğu, direk seferler, otobüsün standardı ve engelliye uygun olup olmadığı gibi seçenekler yolcuya bilet ücretiyle liste halinde görsel ve basılı olarak sunulmakta.

Buraya kadar bilet makinaları ve koltuk seçiminde bayan ayrımı dışında , ülkemizle aramızda önemli bir fark göremedim. Bizde de işletmeler kendi web siteleri üzerinden bilet satabiliyorlar, bizde de ulaşım portalleri var. Fark şu, biz şirket ve acente kontenjanı ayırıyoruz, bayram ve pik tarihlerde internet satışlarını kapatıyor veya en asgariye indiriyoruz. İnternet sitelerine ve portallerine tüm satışları ve koltukları açmıyoruz, İspanya’da böyle bir uygulama yok. En az altı aylık süreyle hatta bazı işletmelerde bir yıllık süreyle tüm seferler satışa açık.

Dünyada ve ülkemizde havayolu taşımacılığının yaygınlaşmasıyla artan yolculuklar, sayısal teknolojinin bu sektöre getirdiği karşı konulamaz nitelikteki yeniliklerin ülkemiz dışında birçok ülkede kullanılması malesef bizlere sektörümüze bir gösterge olmadı. Bu gelişmeyi uzaktan ve endişeyle izledik nasıl uyum saglarız bu durumu nasıl fırsata çevirebiliriz diye düşünmedik. Bilet satış acentelerini koruyacağız onlar bizim parçamız bu sektörün gerçeği diye bu günlere geldik.
Bıçak kemiğe dayandı. Sektörün dışından birilerinin bu ulaşım portallerini kurup bizim sırtımızdan milyonlarca bilet satmasına izin verdik. Bizler işletmeler olarak bir araya gelerek böyle bir portal oluşturalım diye düşünemedik, düşünen ve önerenleri de engelledik.

Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı bile bu durumu gördü ve bizlere örnek olabilecek ulusal ulaşım portalini hayata geçirdi. Otobüs işletmeleri olarak bu portale girmeye bile direndik ve hâlâ direniyoruz.

Seyahat acentelerinin son on yılda düştüğü durumu göremedik. Uluslararası dev seyahat portalleriyle rekabet edemiyorlar, eskiye göre asli işlerinden para kazanamıyorlar, ulusal ve uluslararası seyahat portallerinin  yasaklanmasından medet umar hale geldiler.

Uçak bileti almak otel rezervasyonu yaptırmak için günümüzde Seyahat acentesine ve THY ve PEGASUS ofisine giden var mı soruyorum size.

Uçak biletlerinimizi biz kendimiz internet ortamında alabiliyor ve seyahat ediyor olmamıza kolaylıklarını görmemize ve yaşamamıza rağmen bu kolaylığın sektörümüzde uygulanmasına neden direniyoruz? Anlamakta güçlük çekiyorum.

Bilet satış acenteciliği sisteminin geleceğinin bir an önce sorgulamalı ve bunların kısa vadede kaldırması gerektiğini düşünüyorum.

Sektörümüzün acenteliğin kaldırılması, sektörün e.bilete geçişinin özendirilmesi ve hızlandırılması , şehiriçi ücretsiz servislerin kaldırılması konularında dünya örneklerine ve uygulamalarına bakarak yeniden yapılanması gerektiğini göremedik. Dünya’da tüm ulaşım sistemlerinde uygulanan teknolojik gelişmeleri uçak biletleme teknolojilerini  ve uygulanabilirliğini takip ederek işimize uygulanması ve  yararlanılması düşüncesi malesef geliştirilemedi. Bu konuda yazdığımız bir çok yazı da dikkate alınmadı.

Ne yazık ki, bugün sektörümüz mesleğimiz bu tutum yüzünden çok ağır yara aldı kan kaybediyor. Müdahele edilmezse ölüm kaçınılmaz olacak. Acentelerin kaldırılması ve e.bilete geçiş en az sektörümüze net %20 tasarruf sağlayacak bilet satış maliyetlerimiz %5 in bile altına düşecektir.

Otobüsler ve standartları
İspanya da otobüsler marka ve model olarak ülkemizden farklı değil. Öncellikle tüm otobüs üretici markaları var. Mercedes Benz, Setra, Irizar markası altında Man en sık karşılaşılan marka ve modeller. Bilindiği gibi Mercedes, Scanıa, Volvo motor ve aktarma organları alt yapısı üzerinde siparişe göre otobüs karesörü üretiyor. İthal otobüsler de var. Mercedes, Fiat, Setra otobüsler şehirlerarası ve turizmde çalışıyor. 10 yaştan yaşlı otobüs görmedim.
Turizm araçları şehirler arası otobüslerden daha gösterişli ve yeni. İç konforları, standartları ve koltuk kaliteleri daha yüksek. Şehirlerarasında çalışan otobüslerde iki standart belirlemiş. Standart ve Premium servis. Özellikle 500 ve 500km üzerindeki hatlarda ve havalanı seferlerinde bazı seferler Premium olarak düzenleniyor. Premium seferlerin ücretleri pahalı ve standar ücretin yaklaşık  iki katı.
Örneğim Garanada, Madrid arası 430 km normal servis 18,59€, premium servis 42,96€. Yüzden yüzden bile pahalı.

Otobüslerde servis ikram yok. Host hostes yardımcı personel yok! Araçlarda WC var. Premium otobüslerde kablosuz inrernet ve elektrik/usb şarj imkanı var. Çoğu otobüste engelli asasönsörü bulunuyor.
Premium servislerde koltuk standarları yüksek, vücudu saran yapıya sahip ergonomik deri koltuk. Konfor için bir ya da iki sıralı koltuklu dizayn edilmişler. Okuma lambası, karşılıklı oturma düzeninde ekstra büyük katlanır masa, Karşılıklı masalı oturma imkanı (4 Koltuk ile sınırlı) magazin rafı, çıkarılabilir askı ve özel eşya gözü. Optimal hava sirkülasyonlu klima. Bebekler için özel koltuk ve emniyet kemeri tahsis edilmekte. İnternet, WI-FI ve elektrik prizleri. Dokunmatik koltuk arkası ekranlar, araç içi genel maksatlı kalkış  ve varış saatleri ile GPS otobüsün bulunduğu yeri bildiren bilgi ekranları var. Bagaj alımı ve teslimi  ve evcil hayvan taşıma imkanı ekrandan seyahat planlaması ve bilet alma imkanı sunuluyor. Ayrıca kalkış ve varış terminallerinde özel peron ve yolcu otomobili için belli süreli ücretsiz otopark imkanı tanınmaktadır. Gece seyahatlerinde dinlenme seti yastık ve battaniye verilmektedir.

Tekerlekli sandalye ve platform asansörlü kullanıcılar için koltuk tahsis edilmektedir. Engelliler veya yaşlı insanlar için özel yardım hizmeti verilmektedir. Tüm otobüsler engellilere uygun değildir.
Bazı seferlerde  engellilere uygun asansör sistemi olan otobüsler hizmet vermektedir. Engelli  yolcunun durumunu belirtmesi halinde gideceği hatta hangi saatlerde engelliye uygun otobüs olduğu tarifelerde belirtilmektedir. Bu durum normal ve premium servislerin hepsi için geçerlidir.

Buna ek olarak premium otobüsler, güvenlik açısından en son teknolojileri içeren son model otobüslerle hizmet vermektedir.

Yukarıda Premium servislerin verdiği hizmet ve ikramların ülkemizde birçok firma tarafından verildiğini biliyoruz. Hatta ücretsiz olarak veriyoruz. İspanya’da firma ne veriyorsa karşılığını alıyor fark bu. Ek hiç bir hizmet almıyorsanız  otobüs bileti ucuz, hizmet alıyorsanız standarları yüksek otobüsü seçiyorsunuz bilet ücreti yüksek. Bizde yapılamaz mı? Yapılabilir, yapılıyordu… Varan ve Ulusoy bu çıtayı bir dönem yükseltmişti. Karşılığını son dönemde alamadı. Sonuç ortada!
Bizde rekabet açısından yolcuya hizmet vermeliyiz mantığıyla biraz da taklitle standartları sürekli artırıyoruz. Bedelini yolcudan almıyoruz. Hizmeti alan bedelini öder. Bu konuyu da sektörün ciddi şekilde eğilmesi lazım.

Bir başka konu da bu hizmetin veriliş ve sunuluşu önemli, insan kalitesi eğitimi, personel, insana verilen değer ve sunum açısından bakıldığında İspanyanın çok gerisindeyiz.

Otobüs bilet fiyatları
İspanya’da otobüs bilet ücretleri taşıma mesafelerine bakıldığında ülkemizle aynı diyebiliriz.
Motorin litre Fiyatı 1.20 € = 5,42₺.  Yukarıda yazdım; 240 km Sevilla-Garanada arasına 14€ ödedim yani 63,00 ₺. Otobüs tamamen doluydu. Bu mesafe kısa olmasına rağmen ücreti yüksek ve standart bir otobüstü. Koltuk arkası ekran, internet erişimi bile yoktu.
Garanada Madrid arası 430km 18,59€ yani 85₺ ödedik. Koltuk arkası ekran, müzik, film, oyun  internet hizmeti vardı. Servis ikram host hostes yoktu. Otobüste 35 yolcu vardı. Gayet güzel bir yolculukla yolda bir kez mola vererek 5 saatte Madride ulaştık. Yolda şoför mükemmel araç sürdü, hiç hata yapmadı, hız kurallarına riayet etti. Tereyağıdan kıl çeker gibi bir sürüş tekniği vardı. Röterdar dışında,  frene bile basmadı. Otobüsümüz SETRA Top Class S 517 HDH idi. Otomatik vites olduğunu belirteyim.

İspanya’da Otobüs biletlerinde aynı uçak biletlerinde olduğu gibi değişken ve esnek fiyat uygulanıyor. Talebin artması halinde fiyatlar yükseliyor, azalması durumunda yükseliyor, seyahatin tarihi yakınsa yüksek, ileri bir tarihe bilet alacaksınız fiyatlar düşüyor. Bazı hat ve seferlerde özel indirimli ve promosyonlu bilet alabiliyorsunuz.

Bu gün itibariyla bilet fiyatlarını vereyim: Sevilla’dan Granada, 249 Km 5,25€, dikkat ederseniz 15 gün önce (Sevilla film festivali zamanında) ben bu parkura 14€ ödemiştim. Sevilla’dan Malaga 205km 5,25€, Barcelona 979km 45,25€, Zaragoza 8I8km 78,45€. Madrid-Barcelona, 625km 15,45€. Barcelona-Salamanca 900km 35,15€. Dikkat ederseniz kış dolayısıyla fiyatlar aşağıya çekilmiş. Önemli oranda indirimler yapılmış.

Buradan çıkardığım sonuç arz ve talep dengesine göre bilet fiyatlarında her zaman oynama yapabiliyorlar. Yasal bir kısıtlamanın olmadığı düşüncesindeyim. Hatta yaza göre bazı hatlarda %50 oranında indirimler yapılmış. Bu fiyatların tek yön ve standart otobüsün bilet ücreti olduğunu belirtelim.

Serbest piyasa ekonomisi ve rekabet şartları İspanya da karayolu yolcu taşımacılığında tam manasıyla uygulanıyor.

Bir başka husus ise sefer sayılarında azaltılma ve bazı hatların kış sezonunda kapatılması söz konusu. Örneğin ALSA, Sevilla-Madrid otobüs seferlerini iptal etmiş. Arıyorsunuz yok veya haftanın belli günlerinde sefer düzenliyor. Bu esneklik taşımacıya tanınmış. Hızlı tren olan hatlarda kış sezonunda kesin olarak sefer düzenlemiyorlar. Yolcuya, taşıma mesfesine göre bir veya iki aktarmalı sefer öneriyorlar. Tüm hatlarda kışın  günlük ve haftalık sefer sayılarını azaltıyorlar.

Bu neyi getiriyor? Doluluğu ve verimliliği. Boş otobüsler ne yapıyor? Parkta yatıyor. Bizde olduğu gibi nam olsun kâr olmasın namımız yürüsün demiyorlar.

Sektörde sıklıkla şikayet ettiğimiz bir başka husus ise uçak bileti ücretleri. Şikayetimizde haklımızyız bizce haklıyız. Bizi rahatsız eden Uçak sirketleri fiyatlarını otobüs fiyatına hatta otobüs biletinin altına satıyorlar bu bize zarar veriyor diyoruz doğrudur. Evet bizim de işlerimizin düştüğü dönemde yani  ölü sezonda onların da  doluluk oranları düşüyor fiyatları düşürerek bizim müşterilerimizi yolcularımızı kendilerine çekiyorlar doğru. “Yazın iç hatlarda 500₺’ye kadar bilet satıyorlar, o zaman indirim yapsalar ya?” diyerek savunmaya geçiyoruz.

Bu sitem ve eleştirilerden bu güne kadar sonuç alabildik mi alamadık, alabileceğimizden de emin değilim.

Şimdi Avrupa Birliği içinde ucuz uçuş dediğimiz adını saymayacağım bir çok işletme var. Bunlar ülke içinde, Avrupa başkentlerine ve önemli destinasyonlara inanılmaz fiyatlara uçuyorlar.

Bizim otobüsçüler olarak dua etmemiz lazım. AB üyesi olsak hepten bitmiştik.

Yazıyı yazarken kontrol ediyorum: Madrid-Sevilla uçuşu 27€, Malaga 29€, Barcelona 51€. Bizim oğlan biletini hep sekiz hafta önceden alır. Geçenlerde haftasonu Malaga’dan Barcelona’ya 9€’ya uçtu, iki gün sonra Barcelona’dan Malaga’ya 12€’ya döndü. Demekki ucuz uçuş sadece bizim ülkemizde yapılmıyormuş. AB içinde dünyada gelişmiş bir çok ülkede ucuz uçuşlar var. Bazı hatlarda erken rezervasyonla bu fiyatlar daha da düşüyor.

Diyeceğim o ki karayolu ve havayolu rekabeti tüm ülkelerde var. Sorun uyum sorunu. Zamana ayak uydurma ve uyduramama sorunu.
Haftaya karşılaştırmalı sonuçlar ve önerilerim.
Saygılarımla

Nusret ERTÜRK