ESP (Electronic Stability Program) ELEKTRONİK DENGE PROGRAMI
ESP (Electronic Stability Program) ELEKTRONİK DENGE PROGRAMI
Otomotiv üreticileri arasındaki artan rekabet, yasalar ve tüketici farkındalıkları; taşıtlardaki güvenlik sistemlerinin daha önemli hale gelmesine neden oluyor. İnsanlar sıfır araç satın alırken artık aradıkları ilk opsiyon; açılabilen cam tavan değil, (günümüzde ABS ve sürücü hava yastıklarını standart kabul edersek) ESP, diz ve perde hava yastığı gibi güvenlik donanımları oluyor.
Günümüze kadar sadece üst segmentlerde sunulan ESP sistemi; artık birçok markanın baz modellerinde bile standart olarak sunulmaya başlandı. Hatta bazı ülkelerde kanun gereği; yeni ruhsat alacak arabalarda ABS ve ESP bulundurma zorunluluğu getirilmiştir. Umarız yakın zamanda ülkemizde de böyle bir yasa çıkarılır
Peki, ESP neden bu kadar önemli?
- Yapılan araştırmalar, ciddi hasarlı ve ölümlü kazaların %40′ nın sebebinin aracın savrulması sonucu oluştuğunu göstermektedir.
- Daimler Chrysler AG ‘ nin yaptığı bir araştırmaya göre ESP bulunduran çeşitli markalarda otomobillerin karıştığı kaza oranı diğer araçlarınkine göre 5 yıl içinde ortalama %35 oranında azalmış.
- IIHS(Insurance Institute for Highway Safety)’ nin 2004’te yapığı bir araştırmaya göre ise ESP kullanılmaya başlanması ile tek araçlı kazaların %41 azaldığı, tek araçlı ölümlü kazaların %56 azaldığı sonucuna varılmıştır.
ESP nedir, nasıl çalışır?
ESP, Bosch tarafından geliştirilmiş, taşıtlarda kullanılan bir sürüş destek birimidir. Açılımı Electronic Stability Program (Elektronik Denge Programı) olan sistemi ilk defa Mercedes firması1995 yılında bazı modellerine opsiyonel olarak sunmaya başlamıştır. Diğer marka ve model araçlarda bu tabir ESC (Electronic Stability Control Program) Elektronik Denge Kontrol Programı diye de geçmektedir.
ESP, sensörler ve kontrol ünitelerinden oluşur.
Ani manevra, virajlara hızlı girme ve ani fren gibi nedenlerle araç savrulduğunda ESP kontrol ünitesi; direksiyon açı sensörü, hız sensörü ve savrulma sensörlerinden gelen bilgileri yorumlayarak aracın gerektiği gibi gidip gitmediğini sorgular ve direksiyondan aldığı yön komutuna göre gerekli gördüğü tekerleğe fren uygular. Motor kontrol ünitesi de torku kontrol altına alır. Böylece aracın güvenli şekilde istikametini koruması sağlanır. ESP çalışma şeması aşağıdaki şekilde görülmektedir.
Şekil : ESP Çalışma Şeması
ESP’ nin devreye girdiği iki durumu anlatarak olayı açıklarsak:
Ani bir manevrada arabanın burnu düz doğrultuda kayarsa:
Hızla giderken önünüze ani bir engel çıkarsa veya keskin bir viraja girerseniz, arabanın burnu düz bir doğrultuda kaymaya başlayacaktır. Direksiyonu çevirdiğiniz yöne araba gitmeyecektir. Bu durumda teker hız algılayıcıları ön tekerlerin kontrolden çıktığını algılar. ESP sistemi sayesinde sürücünün gitmek istediği yön ile aracın gittiği yön arasında farklılık olduğunu algılar. Sürücü sola gitmek istiyorsa sol arka tekere, sağa gitmek istiyorsa sağ arka tekere ESP fren uygular. Bu sayede aracın burnu gitmek istenen yöne doğru düzelir.
Ani bir manevra esnasında arabanın arkası savrulursa:
Arabanızın arkası sağa veya sola savrulma eğilimi gösterdiği zaman yanal hız algılayıcısı aracın rotasından saptığını anlar. Teker hız algılayıcıları arka tekerin kaymaya başladığını, fren basıncı algılayıcısı da ön ve arka tekerler arasında bir dengesizlik olduğunu algılar. Bütün bu bilgileri değerlendiren ESP kontrol ünitesi, araç sola savruluyorsa sol ön tekere, sağa savruluyorsa sağ ön tekere fren uygular. Bu fren uygulama motor gücünü kesme şeklinde de olabilir. Bu sayede arabanın arkasının savrulması önlenir.
Bunların dışındaki, yolun buzlanması, kaygan olması gibi durumlarda da aracınızın dengesinde bir düzensizlik olması durumlarında ESP yine devreye girmektedir.
NOT: ESP (Elektronik Denge Programı)’ninde bir dayanma noktası vardır. Sizi yolda tutabildiği noktaya kadar tutabilir. Bunun için aracınızın limitlerini bilmenizde fayda var.
Öğr. Gör. Emrah ERÇEK
KAYNAKLAR
- http://vw.com.tr
- www.bilgiustam.com
- www.chevroletclubtr.org
- www.elektrikport.com/teknik-kutuphane
- www.federalotomotiv.com/Aktif_Guvenlik_Sistemleri
- www.nedir.com
- www.soylenasil.com
- www.tr.wikipedia.org
