Raylarda rekabet makas değiştirecek

Demiryollarında devlet tekelinin kalkmasına ilişkin kanun tasarısı özel sektörde demir ağ seferberliği başlattı. Özellikle lojistik ve otobüs firmaları demiryolu yatırımına istekli. Bu sayede önümüzdeki 10 yılda demiryollarına yapılacak yatırımın 150 milyar doları bulması bekleniyor.

TCDD Taşımacılık A.Ş.’nin kurulmasını öngören Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleşmesi Hakkında Kanun Tasarısı, TBMM Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu’nda kabul edildi. Tasarıyla kamu tüzel kişileri ve şirketler, kendilerine ait demiryolu altyapısı inşa etmek, ulusal demiryolu altyapı ağı üzerinde demiryolu tren işletmecisi olmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilebilecek. Yani, demiryollarında TCDD’nin tekeli kalkacak ve pazar özel sektöre açılacak.
Kanun tasarısı, yerli ve yabancı firmaların Türk demiryollarına yatırım iştahını kabarttı. Birçok firma, kanunun henüz yürürlüğe girmemesine rağmen yatırım planlarına başladı.
Firmaların bir kısmı yük taşımacılığı, bir bölümü de yolcu taşımacılığı için sektöre girmeyi planlıyor. Demiryollarına son 10 yılda 26 milyar lira yatırım yapıldı. Serbestleşmeyle birlikte ise gelecek 10 yılda kamu ve özel sektör yatırımları 150 milyar doları bulacak. Şu anda devlet tekeli olduğu için taşeron firmalar bağımsız üretim yapamıyor.
Demiryollarında devlet tekelinin kalkması halen sadece TCDD için üretim yapan çok sayıda firmayı özel sektöre vagon üretmeye yönlendirecek. Kanunla birlikte uluslararası dev firmalar dahi Türkiye’de demiryollarına yatırıma gelebilecek.

YILDA EN AZ 5 BİN VAGON
Özel sektör gelince bir fabrikada yılda 1.000 adet vagon üretmek mümkün olabilecek. Uzmanlar uluslararası rekabette Türkiye’nin öne geçmesi için bir yılda en az 5 bin vagon
üretmesi gerektiğini belirtiyor. Böylece vagon üretmek isteyen firmaların sayısı artacak ve bu artış vagon fiyatlarını düşürecek. Rekabetin artması ile vagon fiyatlarının gerilemesi bekleniyor. Ayrıca yerli vagonlar sayesinde döviz yurtiçinde kalacak ve yatırımlarla yeni bir istihdam kapısı oluşturulacak.
OSB’LER ‘RAY’INI DÖŞEYEBİLECEK
Birçok lojistik firması demiryolu için yatırım imkanlarını araştırmaya başladı. Sektör temsilcilerine göre demiryolu ile yük taşıma işine soyunacak bir firmanın en az 150-200 vagonluk bir park oluşturması şart.
Tasarı ile Organize Sanayi Bölgeleri’ne (OSB) de demiryolu işletmeciliği yapma hakkı getiriliyor. Bu da OSB’lerin hem ray döşeme hem de tren işletme hakkına sahip olmaları anlamına geliyor.

*    *    *

Özel sektörü özendirecek

Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü serbestleştirme sürecinde özel sektörün hızla faal duruma gelmesini sağlayacak, özel sektörü özendirecek ve teşvik edecek ekonomik önlemleri alacak. Bir işletmecinin piyasaya hakim duruma gelmesinin önüne geçecek tedbirler alacak ve doğal tekel niteliğindeki altyapıya erişimin ayrımcı olmayacak şekilde sağlanması için etkili bir regülasyon mekanizması oluşturacak. Demiryolu Düzenleme Genel Müdürü Erol Çıtak, “Yapılacak yasal ve yapısal düzenlemeler ile demiryollarında yük ve yolcu taşıyacak firmaların demiryolu alt yapısını nasıl kullanacağı hukuki zemine oturtulacak. Örneğin, demiryolu altyapısını kullanarak hizmet vermek isteyen bir firmanın hangi şartlarda hizmet vereceği, çalışanlarının eğitim ve sertifikasyonu, kullanacağı araçların hizmete alınması gibi konular mevzuatla belirlenecek. Bu kapsamda Genel Müdürlüğümüz Avrupa Birliği IPA fonlarından da faydalanarak mevzuat çalışmalarına başlamış olup, çalışmalar hızla devam etmektedir” diye konuştu.

*    *    *

Ucuz bilet için destek lazım

Türkiye’de toplam 573 firma otobüsle şehirlerarası yolcu taşıyor. Yurtdışına yolcu taşıyan otobüs firması sayısı ise 150’ye yakın. İTO Seyahat Hizmetleri Meslek Komitesi Meclis Üyesi Hasan Tahsin Yücefer, otobüsle yolcu taşıyan firmalar olarak demiryolu taşımacılığıyla ilgilendiklerini söyledi. Kritik konunun bilet fiyatları olduğunu belirten Yücefer, şunları söylüyor: “Tren bileti fiyatlarının düşük olması yatırım maliyetlerinin karşılamasını güçleştiriyor. Hızlı tren bilet fiyatı Avrupa’daki gibi yüksek olursa, bizdeki yolcu talep etmez. Fiyatlar düşük olursa da yatırım maliyetlerini karşılamaz. Her iki durumda da devlet sübvanse etmeli. Çünkü otobüs ile kıyaslandığında trenle taşımacılık yapmak çok daha maliyetli. Ayrıca, Türkiye’de hızlı tren için yedek parça bulmak ve bakım yaptırmak şu an için zor. Şimdilik araştırma ve değerlendirme aşamasındayız.”

*    *    *

Konfor artacak ve lüks seyahat gelecek

İTO Seyahat Hizmetleri Meslek Komitesi Başkan Vekili Musa Alioğlu, özel sektörün yatırımıyla, demiryolu taşımacılığında konforun artacağını kaydetti. Alioğlu, şunları söyledi: “Havacılık sektörüne devlet desteği, vatandaşların uçakla seyahat etmesine yardımcı oluyor. Özellikle yakıtta sağlanan sübvansiyonlarla birlikte havayolu şirketleri bilet fiyatlarını düşürdü ve uçakla yolculuk cazip hale geldi. Bugün Türkiye’de yılda 150 milyon insan otobüsle seyahat ediyor, uçaklar ise yılda sadece yurtiçinde 40 milyon yolcu taşıyor. Şimdi kara ve havayoluna bir de konforlu tren yolculuğu eklenecek. Hızlı trenlerin devreye girmesiyle demiryoluna eğilim artacak. Uçakları kullanan yolcu sayısında da düşüş olacağını düşünmüyorum. Çünkü uçağın yeri ayrı, trenin yeri ayrı.”

*    *    *

Lojistik üs olma hedefi için önemli adım

İTO Taşımacılık ve Lojistik Hizmetler Meslek Komitesi Başkan Vekili Şerafettin Aras, demiryollarının özel sektöre açılması ile Türkiye’nin lojistik üs olma yolunda önemli bir adım atacağını söyledi. Aras, “Yurtdışı pazarlarında özellikle karayolu taşımacılığında karşılaşılan sorunlar ihracatımızı olumsuz etkiliyor. Dolayısıyla karayolu taşımacılığına alternatif lojistik hizmetlerin de sunulması dış ticaretimizi destekler. Sadece ihracat ve ithalat taşımalarında değil, hem yurtiçi hem de ülkemizden transit geçişler için de etkin ve hızlı bir koridor sunacağız. Demiryollarının serbestleşmesi ile bu doğrultuda önemli bir adım atılacak” dedi.

*    *    *

90 tonluk yük vagonu 55 bin Euro

Şu an kendi ağırlığıyla birlikte 90 ton yük taşıma kapasitesi olan ‘ağır yük vagonu’ sınıfına giren vagonların fabrika çıkış fiyatı 45-55 bin Euro arasında değişiyor. Yolcu vagonu fiyatları ise 1 milyon Euro civarında. Bu vagonları çekecek lokomotiflerin fiyatı da 2.5 milyon Euro’dan başlıyor ve 4 milyon Euro’ya kadar çıkabiliyor. Üretim arttıkça Avrupa ve Kuzey Afrika gibi ülkelere ihracat imkanı da doğacak.

*    *    *

Serbestleşme ne getirecek

* Avrupa’daki ‘charter tren seferleri’ Türkiye’de de başlayabilir.
* Belirli güzergahlarda VIP tren seferleri düzenlenebilir.
* Organize Sanayi Bölgeleri, demiryolu işletmeciliği yapabilecek. Böylece OSB’ler hem ray döşeyebilecek hem de tren işletme hakkına sahip olacak.
* Otobüs firmaları, kendilerine belli bir hat verilmesini istiyor. Bu olursa, firmalar yolcuyu İstanbul’dan Ankara’ya kendi vagonlarıyla, oradan da otobüsle Kayseri’ye ya da Sivas’a kadar götürebilecek.